Nh? Tr?n Quang Long

Nh?ng ngày ? Hu?, Sài Gòn...

Lúc ?y chúng tôi h??ng v? mi?n B?c, h??ng v? Hà N?i v?i bi?t bao hi v?ng... Chúng tôi ?ã quen nhau và ??u tranh trong b?i c?nh ?ó.

Và cho ??n nay, tôi v?n nh? nh? in m?t k? ni?m sâu s?c v? Long. Trong m?t ?êm t?i m?t mùng, Tr?n Quang Long và tôi thoát kh?i vòng vây c?a công an, c?nh sát c?a chính quy?n Hu? - lúc b?y gi?, v??t qua c?u B?ch H?, ?i th?ng lên chùa Thiên M?.

Ng?i bó g?i bên nhau, m?i mi?t nhìn dòng sông H??ng ch?y d?u dàng trong ?êm t?i cô t?ch, chúng tôi nh? ??n b?n bè, nh?ng nam n? sinh viên h?c sinh Hu? ?ang ti?p t?c b? tù t?i, ?àn áp. B?ng có m?t v? s? tr? ??n ng?i c?nh Long và tôi, nói nh? nh? b?ng m?t gi?ng Hu? khá n?ng: “Hai anh là sinh viên ? mô mà lên cõi ?ây lánh n?n?”...

M?t lúc lâu, sau m?t phút ng?n ng?i, v? s? n? ch?m rãi thì th?m nói cho chúng tôi nghe v? phong trào ??u tranh c?a nhân dân các thành th? mi?n Nam cùng v?i Hu? n?i lên ch?ng l?i ch? ?? Ngô ?ình Di?m, v? phong trào ??u tranh c?a nông dân ? nông thôn ??ng b?ng sông C?u Long, ??ng b?ng mi?n Trung và s? ra ??i c?a M?t tr?n Dân t?c gi?i phóng mi?n Nam, do lu?t s? Nguy?n H?u Th? - m?t trí th?c yêu n??c n?i ti?ng làm ch? t?ch.

Và l?n ??u tiên chúng tôi ???c nghe bài Gi?i phóng mi?n Nam c?a nh?c s? L?u H?u Ph??c (lúc ?y l?y tên là Hu?nh Minh Siêng). Long và tôi l?ng ?i vì xúc ??ng. “V?n n??c ?ã ??n r?i. Bình minh chi?u kh?p n?i. Nguy?n ?em t??i sáng ??n cho muôn ng??i...”. Gi?ng ??ng ca hùng tráng, ti?ng kèn vang lên thúc gi?c, xóa tan ?i m?i n?i u u?t, s? hãi trong lòng chúng tôi. Long và tôi nh? ???c h?i sinh.

Và ngay r?ng sáng ?êm hôm ?y m?c dù thành ph? còn gi?i nghiêm, Long và tôi v?n li?u l?nh v??t c?u B?ch H? v? l?i khu Tr??ng ??i h?c Y khoa, ??i h?c S? ph?m, Tr??ng ??ng Khánh, Qu?c H?c, ti?p t?c cùng b?n bè chu?n b? các cu?c xu?ng ???ng, h?i th?o v?i m?t sinh l?c m?i...

??u n?m 1964 tôi b? b?t. Ba tôi ?ã bi?t bao l?n kh? c?c v??t qua cánh ??ng An C?u trong m?a gió ?? th?m nuôi tôi. Nay ông l?i b?o lãnh ??a tôi ?i thi tú tài II. ??n ngày thi, tôi th?y ba tôi cùng Tr?n Quang Long ??ng tr??c c?ng nhà tù ?? ?ón tôi.

Th?y tôi, Long m?ng r? ôm ch?m l?y. Không bao gi? tôi quên bu?i sáng mai hôm ?y... Hình ?nh c?a m?t Tr?n Quang Long chí tình v?i bè b?n, say s?a v?i phong trào ??u tranh, không ch?u khu?t ph?c, luôn luôn l?c quan ti?n v? phía tr??c...

N?m 1967, Long d?y h?c ? C?n Th?. Th?i gian này Long th??ng xuyên v? Sài Gòn nên T?ng h?i Sinh viên Sài Gòn m?i Long làm ?y viên v?n ngh? c?a t?ng h?i và là ch? t?ch H?i Sinh viên sáng tác, chu?n b? cho s? ra ??i c?a tuy?n t?p Ti?ng hát nh?ng ng??i ?i t?i.

Trong không khí sôi s?c c?a Sài Gòn nh?ng n?m 1966, 1967, Long ?ã sáng tác Th?a m?, trái tim..., m?t bài th? có s?c lay ??ng d? d?i mà sinh viên h?c sinh Sài Gòn c?ng nh? ? các thành th? mi?n Nam ?ã trích m?t s? câu ?? s? d?ng nh? là kh?u hi?u hành ??ng, thúc gi?c sinh viên h?c sinh v??t qua m?i khó kh?n, tr? ng?i mà ti?n lên...

Cu?i n?m 1967, ?? chu?n b? cho vi?c t?p h?p l?c l??ng qu?n chúng ph?c v? cu?c t?ng ti?n công và n?i d?y xuân M?u Thân 1968, T?ng h?i Sinh viên Sài Gòn t? ch?c nhi?u ho?t ??ng v?n hóa, v?n ngh?.

T?p th? Ti?ng hát nh?ng ng??i ?i t?i ra ??i trong b?i c?nh ?ó mà ng??i ?ã ?em h?t tâm s?c ra ?? làm nên t?p th? này chính là Tr?n Quang Long. T?p th? ?ã tr? thành ng??i b?n ???ng c?a sinh viên h?c sinh Sài Gòn trong nh?ng ngày ??u tranh quy?t li?t trên ???ng ph?, trong gi?ng ???ng, tr??ng h?c, trong nh?ng ?êm không ng? bên ánh l?a b?p bùng...

Tr?n Quang Long (ng?i, bên trái) t?i b?nh vi?n, sau v? bi?u tình b? ?àn áp t?i Qui Nh?n 1966

Nh?ng ngày cu?i cùng ? chi?n khu

??u n?m 1968, trong khói l?a m?t mù c?a cu?c t?ng ti?n công và n?i d?y xuân M?u Thân, tôi r?i Sài Gòn ?? tham gia Liên minh các l?c l??ng dân t?c, dân ch? và hòa bình VN.
Th?i gian sau, Tr?n Quang Long, Tr?n Tri?u Lu?t (sinh viên ??i h?c S? ph?m Sài Gòn và là m?t cây bút sinh viên h?t s?c s?c bén trong các bài chính lu?n) c?ng lên ??n ??a ?i?m t?p k?t.

Tôi m?ng r? ôm ch?m l?y hai anh, c?m giác l? loi trong nh?ng ngày ??u ? chi?n khu không còn n?a. Bi?t hoàn c?nh Long và Lu?t nên tôi càng c?m ph?c hai anh. Riêng hoàn c?nh Tr?n Quang Long càng th??ng h?n. Anh ra ?i trong lúc v? anh, ch? Qu?nh Nh?, ?ang mang thai cháu Xuân Th?ng.

?êm ??u tiên n?m k? nhau trên cánh võng, Long ?ã nói h?t cho tôi nghe nh?ng ??u tranh, d?n v?t, ?au ??n c?a anh khi ph?i r?i xa ng??i v? yêu th??ng ?ang mang thai ??a con ??u lòng ?? ra ?i mà không bi?t bao gi? s? tr? v?... Nh? là m?t ??nh m?nh, Long ?ã có nh?ng câu th? nh? báo tr??c s? ph?n c?a mình:

Ta ?i không k?p ?m con th?
Không k?p v? th?m ng??i v? ch?
....
Bao n?m bi?n bi?t ch?ng t?m h?i
Em ch?c ng? ta ?ã ch?t r?i
Chôn ch?t c?m thù trong ??t l?nh
R?ng chi?u núi s?m v?ng h?n ai...
(Ti?ng hát c?a ng??i tù - Trích V?c th?m và hi v?ng)

Tuy nhiên ch? m?t th?i gian ng?n sau ?ó, Long g?t b? m?i n?i bu?n, lao vào cu?c s?ng ? chi?n khu nh? m?t chi?n s?. Anh l?y bí danh là B40, tên c?a m?t lo?i v? khí ch?ng t?ng có s?c xuyên phá r?t hi?u qu? c?a quân gi?i phóng. Ch?c h?n th? anh gi? ?ây không ch? là chông “xuyên gan l? gi?c”, không ch? là ki?m s?c “ch?t ??u v?n ngh? tay sai” mà còn d? d?i nh? kh?u B40 có s?c công phá phi th??ng.

Sau ??i h?i thành l?p Liên minh các l?c l??ng dân t?c, dân ch? và hòa bình VN, tôi và m?t s? thành viên trong liên minh ???c phân công qua Ban tuyên hu?n Trung ??ng c?c mi?n Nam (B9) ?? th?c hi?n gi? phát thanh c?a liên minh trên ?ài Gi?i phóng. T? g?m nhà giáo Thiên Giang, n? v?n s? Vân Trang, k? s? Tr?n Thi?n T?, Tr?n Quang Long, Tr?n Tri?u Lu?t và tôi.

Có nh?ng bu?i chi?u Long và tôi ra ngoài tr?ng tr?ng, im l?ng ng?i bên nhau nh? v? Sài Gòn.
Th? r?i nh? là m?t ??nh m?nh, th? anh ?ã thành hi?n th?c: Long không bao gi? g?p l?i Qu?nh Nh? và ??a con ??u lòng ???c n?a. Th?t k? l?, ?êm tr??c bu?i sáng oan nghi?t ?ó, Long nh?n ???c th? c?a Qu?nh Nh? và hình c?a ??a con trai ??u lòng m?i ???c m?y tháng tu?i.

Long vui nh? m? h?i ?em khoe v?i chúng tôi. Qu?nh Nh? ?ã ??t tên cho con là Xuân Th?ng, nh? là m?t thông ?i?p g?i cho Long và b?n bè trong chi?n khu ni?m tin v? m?t mùa xuân th?ng l?i. Nh?ng ?au ??n và xót xa bi?t bao khi Long ?ã cùng Tr?n Tri?u Lu?t ngã xu?ng vào bu?i sáng 11-10-1968 sau m?t tr?n ?ánh bom ác li?t c?a máy bay M? vào c?n c? c?a Ban tuyên hu?n Trung ??ng C?c mi?n Nam (B9).

Qu? bom 500kg c?a máy bay ph?n l?c F105 c?a M? ?ã r?i trúng ngay c?n h?m c?a Long và Lu?t, ?ào thành m?t h? sâu ho?m, ch? cách c?n h?m tôi núp 15m. Tr?n Quang Long, Tr?n Tri?u Lu?t ?ã hi sinh nh? th? ?ó...

Tôi vi?t nh?ng dòng h?i ?c này v? nh?ng ch?ng ???ng ?ã qua c?a Tr?n Quang Long nh? là m?t nén h??ng t??ng nh? ??n anh, ??n Tr?n Tri?u Lu?t và bi?t bao b?n bè, ng??i thân trong phong trào h?c sinh sinh viên ?ã n?m xu?ng mãi mãi vì lý t??ng công b?ng xã h?i, vì m?t mi?n Nam hoàn toàn ???c gi?i phóng.

?ã 36 n?m ngày Long, Lu?t hi sinh (11-10-1968 - 11-10-2004), ?ã g?n 30 n?m ngày mi?n Nam hoàn toàn gi?i phóng, ??t n??c th?ng nh?t m?t nhà, kho?ng th?i gian dài c?a n?a ??i ng??i nh?ng m?i chúng ta ?ã làm ???c gì?

Câu h?i ?y c? ám ?nh tôi mãi và nh?ng gì mà anh và bi?t bao ng??i ?ã ngã xu?ng ?? l?i cho ??i, cho ??t n??c này luôn nh?c nh? chúng ta, nh?ng ng??i còn s?ng sót sau nh?ng n?m tháng chi?n tranh, không th? vô ?n, quên lãng n?i khát khao cháy b?ng c?a bi?t bao th? h? tu?i tr? VN v? m?t xã h?i công b?ng, m?t xã h?i mà “??n con trâu c?ng nghé ng? yêu ng??i” (th? Thi?t S? - Th? g?i các b?n sinh viên), v? m?t ??t n??c VN th?t s? ??c l?p - t? do - h?nh phúc.

Hãy ngh? ??n h? m?i khi th?y lòng ta b?t ??u ngu?i l?nh, th? ? tr??c c?nh các em bé g?y còm tranh nhau ki?m s?ng trên các bãi rác ? ngo?i ô thành ph? m?i lúc hoàng hôn xu?ng. Hãy nh? ??n h? m?i khi chúng ta c? h? xuôi tay, b?t l?c tr??c nh?ng b?t công xã h?i, tr??c nh?ng t? n?n quan liêu, tham ô, lãng phí... Hãy cùng nhau ti?p t?c ?i theo con ???ng mà c? m?t th?i trai tr? chúng ta ?ã ch?n l?a...

Tháng 10-2004

LÊ HI?U ??NG (Trích trong t?p Tr?n Quang Long - cu?c ??i và tác ph?m - NXB Thu?n Hóa - 2005)

Theo b�o Tu?i tr?

CÁC TIN KHÁC
• Ng??i chi?n s? ?y ai ?� ??t t�n ??? (03/02/2015 10:09:52 AM)
• Ng??i li?t s? c�ng ?o�n qu�n ti?n v�o S�i G�n... (24/04/2014 06:36:50 AM)
• Ch?t th� ch?t, t�i c?ng ?i (21/06/2013 11:59:46 AM)
• Ng??i n?m l?i c?a ng� S�i G�n (08/10/2012 14:49:26 PM)
• Kh�nh "voi" (25/06/2012 05:19:03 AM)
• B?n ?� ra ?i nh? nh�ng trong tay t�i (24/10/2011 23:11:27 PM)
• ??ng ??i Trung ?o�n 271 kh�ng th? qu�n anh: li?t s? Nguy?n V?n T?ch (31/08/2011 07:46:44 AM)
• B?n t�i, li?t s? V� D?ng (02/08/2011 22:27:56 PM)
• B�i th? s�ng Tang (08/07/2011 19:11:01 PM)
• S?ng m�i trong l�ng ??ng ??i (06/07/2011 22:31:19 PM)